Γλωσσική Διεπίδραση και Ανάλυση Συνομιλίας
Επιστημονικά υπεύθυνη:
Θεοδοσία-Σούλα Παυλίδου, καθηγήτρια
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Ερευνητική ομάδα:
Δρ. Ελένη Γιαλαμπούκη, ερευνήτρια
Δρ. Αγγελική Αλβανούδη, συνεργάτρια
Το ερευνητικό πρόγραμμα Γλωσσική Διεπίδραση και Ανάλυση Συνομιλίας έχει τρεις βασικούς, και αλληλένδετους, στόχους:
α) τη μελέτη της ελληνικής γλώσσας από τη σκοπιά της Ανάλυσης Συνομιλίας,
β) την ανάπτυξη του Corpus Προφορικού Λόγου του ΙΝΣ,
γ) την εκπαίδευση ερευνητριών/τών στη θεωρία και την πράξη της Ανάλυσης Συνομιλίας.
Ανάλυση Συνομιλίας
Η Ανάλυση Συνομιλίας, με καταβολές στην εθνομεθοδολογία, εστιάζεται στην καθημερινή συνομιλία ως κοιτίδα συγκρότησης της κοινωνικής πραγματικότητας και επιδιώκει να συλλάβει τις 'μεθόδους' με τις οποίες τα ίδια τα συνομιλούντα άτομα δημιουργούν, από εκφώνημα σε εκφώνημα, την κανονικότητα της γλωσσικής διεπίδρασης.
Προϋπόθεση για τη μελέτη της συνομιλίας, και γενικότερα της γλωσσικής διεπίδρασης, συνιστά η καταγραφή της συνομιλιακής πραγματικότητας (ηχογράφηση, βιντεοσκόπηση) και η πιστή απεικόνιση του ήχου σε γραφή (απομαγνητοφώνηση). Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζονται δύο ζητούμενα: α) να έχουν οι ερευνήτριες/τές στη διάθεσή τους τα ίδια ακριβώς δεδομένα για την ανάλυση, όπως και τα συνομιλούντα άτομα κατά την παραγωγή και την ερμηνεία του λόγου, β) να είναι ελέγξιμα τα πορίσματα της ανάλυσης από ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα.
Για την Ανάλυση Συνομιλίας η απομαγνητοφώνηση δεν αποτελεί μια μηχανιστική διαδικασία (πρβ. π.χ. σχετικά λογισμικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο), αλλά ούτε περιορίζεται στην απόδοση του περιεχομένου (πρβ. π.χ. έντυπες δημοσιογραφικές συνεντεύξεις). Αντίθετα, η 'μετάφραση' του ήχου σε γραφή απαιτεί θεωρητική επεξεργασία και ανάλυση, προϋποθέτει ανάλογη κατάρτιση, και χρήζει πολλαπλών 'διορθώσεων' από διαφορετικά άτομα.
Corpus Προφορικού Λόγου
Το Corpus Προφορικού Λόγου του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών (Ιδρύματος Μ. Τριανταφυλλίδη) εμπίπτει στο ερευνητικό πρόγραμμα Γλωσσική Διεπίδραση και Ανάλυση Συνομιλίας του Ινστιτούτου με επιστημονικά υπεύθυνη την καθηγήτρια Θ.-Σ. Παυλίδου. Αναπτύχθηκε πρωταρχικά με στόχο την ποιοτική ανάλυση της γλώσσας και της γλωσσικής επικοινωνίας, κυρίως από τη σκοπιά της Ανάλυσης Συνομιλίας, γεγονός από το οποίο απορρέουν και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Μέρος όμως του Corpus μπορεί να χρησιμοποιηθεί online και για ποσοτική ανάλυση.
Δραστηριότητες στο πλαίσιο του προγράμματος
Γλωσσική Διεπίδραση και Ανάλυση Συνομιλίας
Διημερίδες
- Η ελληνική γλώσσα στην προφορική επικοινωνία, 18-19 Σεπτεμβρίου 2014
- Ερωτήσεις-απαντήσεις στην προφορική επικοινωνία, 13-14 Οκτωβρίου 2016
- Τα πραγματολογικά μόρια στην προφορική επικοινωνία, 24-25 Ιουνίου 2019
Επισκέψεις ειδικών για συνεργασία στη Θεσσαλονίκη
- Prof. Gene Lerner (UC at Santa Barbara), 6-12 Μαΐου 2012
- Prof. Geoffrey Raymond (UC at Santa Barbara), 14-17 Μαΐου 2017
Διδακτορικές διατριβές που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος
Γλωσσική Διεπίδραση και Ανάλυση Συνομιλίας
(επόπτρια: Θ.-Σ. Παυλίδου)
Αλβανούδη, Α. 2013. Η Κοινωνική και Γνωσιακή Διάσταση του Γραμματικού Γένους. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Καπελλίδη, X. 2011. Υποκειμενικότητα και Αυτο-παρουσίαση στη Συνομιλιακή Διεπίδραση. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Καραφώτη, Ε. 2014. Ευγένεια, Αγένεια και το Πρόσωπο του Ομιλούντος Ατόμου. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.