Έγραψαν για τον Μανόλη Τριανταφυλλίδη

Α. Δελμούζος, «Ο συνεργάτης», στο Μελέτες και Πάρεργα, τόμ. Α΄, Αθήνα 1958, σ. 92. Αναδημοσιεύεται στο Μανόλης Τριανταφυλλίδης (1883-1959), Θεσσαλονίκη, 1983, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 13.

Έπρεπε να βρεθεί ο ειδικός γλωσσολόγος, ειδικός όμως που να μην καλλιεργεί την επιστήμη μόνο για την επιστήμη, αλλά και για την εξυπηρέτηση της ζωής, για να δώσει βάση αντικειμενική σε όλες αυτές τις προσπάθειες, που αντίκριζαν καθολικότερο πόθο και ανάγκη, ανάγκη εθνική. Εδώ αρχίζει κι εδώ συμπυκνώνεται η μεγάλη συμβολή του Τριανταφυλλίδη. Μέσα σε πλήθος αντιγνωμίες κατόρθωσε να συλλάβει τη ρευστή γλωσσική κατάσταση της εποχής μας και να συστηματοποιήσει τα κοινά και καίρια σημεία, που θεμελιώνουν ένα ζωντανό γραπτό λόγο· λόγο ικανό να εκφράζει όχι μόνο τον ψυχικό κόσμο του λογοτέχνη, αλλά και τις πολυποίκιλες ανάγκες όλης της πνευματικής και κοινωνικής ζωής.

 

Η. Βενέζης, «Ο άνθρωπος και η εποχή του», Νέα Εστία 66, 1959, σ. 1400-1. Αναδημοσιεύεται στο Μανόλης Τριανταφυλλίδης (1883-1959), Θεσσαλονίκη, 1983, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 14.

Η οφειλή της γενεάς της δικής μου στον Μανόλη Τριανταφυλλίδη είναι ανυπολόγιστη. Σε μια περίοδο αναρχίας του δημοτικισμού, όταν ανυπόμονοι να δώσουμε ένα έργο στη λογοτεχνία μας, αναζητούσαμε τον κανόνα, την πειθαρχία μιας γραμματικής που δεν υπήρχε, ο Μανόλης Τρανταφυλλίδης μάς παραστάθηκε, μας έδωσε τη γραμματική που ζητούσαμε, βοήθησε να φύγουμε απ' το μάταιο αγώνα των λέξεων και να πάμε στο ουσιώδες της λογοτεχνίας: στην αναζήτηση του ύφους.

 

Ευ. Παπανούτσος, «Ο Τριανταφυλλίδης και η παιδεία μας», στο Μνήμη Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Είκοσι χρόνια από το θάνατό του, Θεσσαλονίκη, 1979, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 55-66.

Η θέση του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, όταν κοιτάξει κανείς από τη σκοπιά του σήμερα τον πενηντάχρονο μόχθο του και τους καρπούς που έδωσε, είναι στη συμβολή της γλωσσικής και της εκπαιδευτικής ιστορίας μας. Ανήκει εξίσου και στις δύο [...]. Άλλο δεν αγάπησε, δε στοχάστηκε, δεν προσπάθησε ποτέ παρά πώς να γνωρίσει καλύτερα αυτή τη ζωντανή γλώσσα, να απογράψει τους θησαυρούς της, να συντάξει τους κανόνες της – όχι σαν ιστορικός, λεξικογράφος ή γραμματικός που ενδιαφέρεται γι' αυτό καθαυτό το αντικείμενο της έρευνάς του. Αλλά σα δάσκαλος του Γένους που ξέρει τι σημασία έχει η γλώσσα για τη ζωή ενός ανθρώπου κι ενός λαού [...].

 

Ι. Θ. Κακριδής, «Το κείμενο του κ. Ι. Θ. Κακριδή», στο Μνήμη Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Είκοσι χρόνια από το θάνατό του, Θεσσαλονίκη, 1979, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 13-14.

Στην προσπάθειά του να καταξιώσει τη γλώσσα του ελληνικού λαού ο Τριανταφυλλίδης και τι δεν άκουσε από τους αντιπάλους του! Του αμφισβήτησαν όχι μόνο την επιστημονική κατάρτιση, αλλά και την καλή πίστη και τον πατριωτισμό. Μέσα στη δίνη των γλωσσικών παθών, ακόμα και όταν η πολεμική εναντίον του πρόβαλλε με όλη της την κακότητα, ο Τριανταφυλλίδης κατόρθωνε να κρατιέται στο μέτρο, με μιαν αξιοθαύμαστη νηφαλιότητα, αποφεύγοντας κάθε προσωπική επίθεση, παρόλο που είχε όλα τα δίκια του κόσμου ν' απαντήσει και αυτός βίαια. Η βιαιότητα όμως ήταν κάτι που αντιστρατευόταν στη φύση του.

 

Σ. Β. Κουγέας, «Το ήθος του Μανόλη Τριανταφυλλίδη», Νέα Εστία 66, 1959, σ. 1399. Αναδημοσιεύεται στο Μανόλης Τριανταφυλλίδης (1883-1959), Θεσσαλονίκη, 1983, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 16.

Και εμείς οι Ακαδημαϊκοί που δεν ηθελήσαμεν να γίνει συμπάρεδρός μας ένας επιστήμων και άνθρωπος ωσάν τον Τριανταφυλλίδην, λεγόμεθα μεν αθάνατοι, αλλά θα αποθάνωμεν και μαζί με το χώμα θα μας καλύψει γρήγορα και η λήθη. Ο Μανόλης όμως Τριανταφυλλίδης, με την σοφίαν του, με το έργον του, με το ήθος του και με τας γενναίας πράξεις, εξ ων η γενναιοτέρα είναι η αφιέρωσις της περιουσίας του εις το Πανεπιστήμιον της Θεσσαλονίκης διά εθνικούς παιδευτικούς σκοπούς, θα μένει πάντοτε εις τους μεταγενεστέρους Έλληνας επιστήμονας αθάνατον υπόδειγμα ήθους και αρετής.

 

Α. Τσοπανάκης, «Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Είκοσι χρόνια από τον θάνατό του», στο Μνήμη Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Είκοσι χρόνια από το θάνατό του, Θεσσαλονίκη, 1979, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 19-26.

Θα μου επιτρέψετε να διατυπώσω την άποψη ότι αυτήν την αυταπάρνηση του Μανόλη Τριανταφυλλίδη την θεωρώ σαν τη μεγαλύτερη προσφορά του: ότι, δηλαδή, ενώ μπορούσε, όπως το είχε δείξει κιόλας, να κάμει πρώτης τάξεως θεωρητική γλωσσολογική επιστημονική εργασία, αυτήν που καθιερώνει διεθνώς έναν επιστήμονα και του δίνει μιαν κολακευτική λάμψη, αυτός προτίμησε να ασχοληθεί με τα δευτερότερα, τα πρακτικά, προβήματα ενός πολύ στενότερου τομέα, του δημοτικιστικο-εκπαιδευτικού. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι ο τομέας αυτός τον έφερνε σε καθημερινήν αντίθεση και σύγκρουση με την καθαρευουσιάνικη παράταξη και του δημιουργούσε πολλές στενοχώριες, άδικες αντιπάθειες και εχθότητες, από τις οποίες κυνηγήθηκε ως το τέλος της ζωής του.

 

Δ. Ν. Μαρωνίτης, «Η προσλαλιά του κ. Δ. Ν. Μαρωνίτη», στο Μνήμη Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Είκοσι χρόνια από το θάνατό του, Θεσσαλονίκη, 1979, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 17-18.

Το όνομα του Τριανταφυλλίδη συνδέεται αυτόματα με το γλωσσικό μας ζήτημα· ο συνειρμός δεν είναι αδικαιολόγητος, στενεύει όμως πολύ την προοπτική για να εκτιμηθούν σωστά ο άνθρωπος και το έργο του. Ο αγωνιστής γλωσσολόγος, που μόχθησε, όπως σωστά έχουν γράψει, για να διευρυνθεί ο λογοτεχνικός σε εκπαιδευτικό δημοτικισμό, ο νεοελληνιστής που θέλησε να τρέψει το σχολαστικό μάθημα των Νέων Ελληνικών σε μάθημα εθνικής αυτογνωσίας και νεοελληνικού πολιτισμού, δεν είδε τη δημοτική γλώσσα ως αυτοσκοπό. Την εκτίμησε ως το κύριο, σημαντικό και δημιουργικό, όργανο ενός λαού, που έχει δικαίωμα, μιλώντας και πράττοντας, να ορίσει κάποτε ανεμπόδιστος την ιστορική του επιλογή.

 

Μ. Σετάτος, «Ο Τριανταφυλλίδης και η εξέλιξη της γλωσσολογίας», στο Τιμητικές εκδηλώσεις για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη, 1987, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σ. 53-58.

Η πνευματική δραστηριότητα του Τριανταφυλλίδη, υπηρεσιακή, συγγραφική και διδακτική, συντελείται στις εξής κυρίως περιοχές: ιστορική και συγχρονική γραμματική (η διδακτορική του διατριβή για τα ξένα δάνεια της μεσαιωνικής ελληνικής, μελέτες γλωσσικών φαινομένων της νέας ελληνικής), το γλωσσικό ζήτημα και η ιστορία του, η γλώσσα στην κοινωνική ζωή, (κοινωνικές διάλεκτοι, γλωσσολογική υφολογία), ειδικές γλώσσες, λεξικολογία και γλωσσογεωγραφία, εφαρμοσμένη γλωσσολογία, εγχειρίδια για διδασκαλία της γλώσσας και της ιστορίας της, αγώνες για τη δημοτική γλώσσα. [...] μπορούμε, νομίζω, να αναγνωρίσουμε ότι οι διαπιστώσεις, ρυθμίσεις και προτάσεις για την κοινή νεοελληνική και οι προφητικές του προβλέψεις των γλωσσικών εξελίξεων στη γλώσσα μας πραγματοποιήθηκαν και επαληθεύτηκαν ή επαληθεύονται σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που δείχνει την τεράστια συμβολή του στην πνευματική μας ιστορία.